بلاگ

آشنایی با توانمندیهای منش از دریچه سینما 

مقدمه توانمندی های منش چیست؟ 

کلینیک پرتوی اندیشه قصد دارد در یک سری از مقالات ارتباط سینما و روان شناسی مثبت را در بستر 24 فیلم سینمایی مورد بررسی قرار دهد موضوع این آثار معمولا حول محور شخصیت هایی است که در جریان روایت با استفاده از توانمندیهای منش به مشکلات درونی و پیرامونی خود غلبه کرده یا با نگاهی تازه با آن رو به رو شده اند. 

در واقع ما در این سری مقالات به دنبال تمثیلی سینمایی از چگونگی ظهور هر یک از 24 توانمندی همگانی هستیم که مارتین سلیگمن و کریستوفر پیترسن در کتاب فضیلت ها و توانمندی ها (2004) برای اولین بار آنها را تعریف کردند. 

این توانمندیهای بیست و چهارگانه به طور کلی در شش دسته از فضائل کلی شامل خردمندی دانش شجاعت ،انسانیت عدالت میانه روی و تعالی دسته بندی میشوند که در ادامه 

میتوانید با تعریف هر یک از آنها آشنا شوید. 

۱. فضیلت خرد و دانش توانمندیهایی که مستلزم کسب و به کاربردن دانش هستند 

الف) خلاقیت: فکر کردن به شیوه های نو و سازنده برای انجام کارها 

ب) کنجکاوی: آمادگی پذیرش داشتن علاقه به تمام تجارب در حال وقوع 

ج) عشق به یادگیری: تسلط یافتن بر مهارتهای جدید موضوعات و ابعاد مختلف دانش 

د) گشودگی فکری: توانایی فکر کردن به همه ابعاد یک موضوع و آزمودن آن با تمام جوانب 

ه) وسعت دید: توانایی مشاوره دادن عاقلانه به دیگران 

۲. فضیلت شجاعت توانمندیهای هیجانی که شامل اعمال اراده برای دستیابی به اهداف با وجود مخالفتهای درونی و بیرونی می‌شود :

الف) جرئت مندی: نترسیدن از تهدید چالش سختی یا درد و رنج 

ب) پشتکار: تمام کردن و به انجام رساندن آنچه فرد شروع کرده است پایداری در عمل به رغم وجود موانع. 

ج) صداقت: بیان حقیقت و نشان دادن خود به شکل واقعی همان گونه که فرد هست. 

د) شور و شوق ٫ سرزندگی زندگی: کردن با هیجان و انرژی نیمه کاره رها نکردن کارها زندگی پر ماجرا احساس سرحالی و فعال بودن 

۳. انسانیت توانمندیهایی بین فردی که شامل به توجه کردن به دیگران و دوست بودن با آنها است. 

الف) عشق: محبت ارزشمند دانستن روابط نزدیک با دیگران به ویژه کسانی که کسانی اعتماد و مراقبت متقابل با آنان وجود دارد نزدیک بودن به مردم 

ب) مهربانی: لطف کردن و خوبی کردن به دیگران کمک کردن و مراقبت 

ج) هوش اجتماعی: آگاه بودن از انگیزه ها و احساسات خود و دیگران تشخیص و انجام کار درست در موقعیتهای اجتماعی مختلف دانستن اینکه چه چیزی موجب رنجش دیگران می شود. 

۴. فضیلت عدالت توانمندیهایی که زیربنای زندگی اجتماعی سالم هستند 

الف) کار گروهی: وفادار بودن به گروه انجام دادن سهم خود خوب کار کردن به عنوان عضوی از یک گروه با تیم 

ب) عدل و انصاف: با همه مردم بر اساس مفاهیم انصاف و عدالت به یک شکل رفتار کردن جلوگیری از تأثیرگذاری احساسات شخصی بر تصمیم گیری در مورد دیگران دادن فرصت عادلانه به همه 

ج) رهبری: ترغیب گروهی که فرد عضو آن است برای انجام کارها و هم زمان حفظ روابط خوب در گروه سازمان دهی فعالیتهای گروه تا رسیدن به هدفی مشترک 

۵. فضیلت میانه روی توانمندیهایی که از فرد در مقابل افراط محافظت میکنند :

الف) بخشایش: بخشیدن افرادی که کار اشتباهی انجام داده اند پذیرش نقاط ضعف دیگران داین فرصت دوباره به دیگران کینه توز نبودن

ب) تواضع و فروتنی: اجازه دادن به اینکه کمالات و مهارتهای خود فرد گویای همه چیز باشد . توجه عمومی را جلب نکردن خود را استثنایی تلقی نکردن 

ج) دوراندیشی ٫ احتیاط: در انتخابها مراقب بودن بی مورد خطر پذیری نکردن نگفتن با انجام ندادن کارهایی که ممکن است پشیمانی به بار آورد. 

د) خودگردانی (خویشتن داری): تنظیم کردن آنچه شخص احساس میکند و انجام میدهد با انضباط بودن کنترل کردن خواسته ها و هیجانات 

۶. فضیلت تعالی : توانمندیهایی که ارتباطات با جهانی بزرگتر و زندگی را معنادار می سازند. 

الف) ستایش زیبایی و محاسن: توجه کردن و تحسین زیبایی یا اجراهای ماهرانه در همه ابعاد زندگی از طبیعت تا هنرها از ریاضی تا علوم 

ب) قدردانی: آگاه و سپاسگزار بودن از چیزهای خوبی که اتفاق میافتد و شکر گزاری کردن به خاطر آنها 

ج) امید و خوش بینی: انتظار بهترین را برای آینده داشتن و تلاش برای رسیدن به آن باورداشتن به اینکه آینده خوب را میتوان ایجاد کرد 

د) شوخ طبعی و سرحال بودن: خندیدن و خنداندن دیگران را دوست داشتن دیدن جنبه های مثبت شوخی کردن و لبخند آوردن به لبهای سایرین 

ه) معنویت: دانستن جایگاه خود در طرحی بزرگتر داشتن عقاید منسجم درباره هدفی والاتر و معنای زندگی که رفتار را شکل میدهد و احساس آرامش ایجاد میکند. 

برگرفته از کتاب پیترسن و سلیگمن (2001) 

در خصوص این توانمندیها میتوان این طور بیان کرد که « بر اساس ماهیت ذاتی خود ارزش گذاری میشوند و داشتن و ابراز آنها الزاما به نتایج اثر بخشی منتهی نمی گردد. از دیگر خصوصیات این توانمندیها این است که کاهش نمی یابند بلکه کسانی که شاهد ابراز این توانمندی ها در فرد هستند بر کشیده تعالی داده به جای حسادت و احساس حقارت در آنان 

احساس رشد ایجاد کرده و همچنین احساس تحسین و شگفتی در آنان برانگیخته می شود.» (سلیگمن ، رشید و به همین خاطر است که میتوان تماشا و بررسی فیلم هایی را که شخصیت اصلی یا روایت کلی آن در راستای استفاده یا شکوفایی یک یا چند توانمندی منش 

هستند را مفید فایده دانست و در این روند به تعمق پرداخت. 

بررسی فیلم از دیدگاه مثبت چه فایده ای دارد؟ 

همان طور که گفته شد کریستوفر پیترسن و مارتین سیلگمن در پی بررسی گسترده ای که از هزاران قطعه از ادبیات ،علم متون دینی و فلسفی از سرتاسر جهان و در طول قرون مختلف ۲۴ توانمندی همگانی در خوی و منش انسانی شناسایی کردند که در شش فضیلت جهان شمول ساماندهی و توصیف میشوند.

این سیستم طبقه بندی ساختاری اساسی را برای ما فراهم میکند تا از آن در بررسی فیلم هایی که شخصیت های با فضیلتی را به تصویر میکشند استفاده کنیم؛ یعنی همان گونه که پترسون و سلیگمن بر سطح متوسط طبقه بندی تمرکز میکنند ما نیز این کار را انجام میدهیم اما روی روشهایی که هر یک از این نقاط قوت به عنوان توانمندی مرکزی در فیلم های مختلف به تصویر کشیده میشوند تمرکز خواهیم کرد تا از این دریچه آگاهی عمیق تری نسبت به این توامندی ها و نحوه بروز آن پیدا کرده و بتوانیم در زندگی واقعی نیز از آن بهره ببریم.

برای این کار ابتدا به سراغ طرح فیلم خواهیم رفت زیرا طرح یک فیلم زیر ساخت را فراهم می کند و از زیر متن فیلم پشتیبانی میکند طرح معنای سطحی را ارائه میکند در حالی که زیر متن معنای عمیق تری ارائه میدهد که به عنوان محرک شخصیتها در زیر داستان عمل کرده و در کنشها و خط داستانی ظاهر میشوند. 

به همین خاط است که در پایان فیلم بیننده مهمترین نقش را ایفا میکند و در هنگام تماشای یک فیلم در عمل ایجاد معنا مشارکت میکند درک تماشاگر از فیلم فرافکنی های او از فیلم و شخصیتهای آن استنباطها و پیش فرضهایی که بیننده انجام میدهد و باز بودن او نسبت به فیلم همگی بر نحوه تأثیرگذاری تماشاگر از فیلم تأثیر میگذارند. اگر بیننده قبل یا بعد از تماشای یک فیلم چیزی در مورد زیر متن آن بفهمد مثلاً نقاط قوت و فضایل به تصویر کشیده شده این موضوع بر نحوه تمرکز تماشاگر و متعاقباً میزان سود حاصل از تماشای فیلم تأثیر می گذارد.» 

یک فیلم مثبت چه معیارهایی دارد؟ 

مهم است که بدانیم هر توصیفی از یک اثر هنری آن را محدود میکند طبقه بندی به معنای محدود کردن است با این حال ارائه معیارهایی برای ساختار تفسیر و بحث درباره فیلم ها ممکن است اکتشافی باشد و ارزش آموزشی داشته باشد. 

نیمیک (2007) چهار معیار را برای فیلم روان شناسی مثبت با تأکید ویژه بر نقاط قوت و فضایل انسانی ارائه کرد. 

او استدلال میکند که فیلمهای روان شناسی مثبت دارای ویژگی های زیر هستند 

(۱) تصویری متعادل از شخصیتی که حداقل یکی از 24 رده نقاط قوت را که توسط پترسون و سلیگمن (2004) ذکر شده است را نشان میدهند. 

(۲) به تصویر کشیدن موانع و یا کشمکش یا درگیری که شخصیت برای رسیدن یا به حداکثر رساندن قدرت با آن روبرو میشود. 

(۳) تصویری از شخصیت که چگونگی غلبه بر موانع و ایجاد و حفظ قدرت را نشان میدهد. 

(۴) لحن یا حال و هوای فیلم که الهام بخش و نشاط آور است. 

چه فیلم هایی قرار است در این سری مقالات بررسی شوند؟ 

لیست فیلمهایی که در ادامه میآیند با کمک کتابهای روان درمانی مثبت نوشته مارتین سلیگمن و طیب رشد و روان شناسی مثبت در سینما نوشته رایان نیمیک و دنی دینگ و مولفه های بیان شده در این آثار انتخاب شده است تا در حد امکان به معیارهای مورد نیاز برای بررسی مثبت نزدیک باشد با این همه نمیتوان هیچ فیلمی را آینه تمام نمای یک توانمندی یا استفاده از آن دانست بلکه هدف این سری مقالات بیشتر انگیزه ای برای شروع و علاقه مندی به رویکرد مثبت و مطالعه خود از دیدگاهی تازه است. 

لینک های این سری مقالات به تدریج آپدیت خواهد شد و مقالات اصلی در سایت قرار می گیرند. 

۱. خلاقیت پیانیست 

۲. کنجکاوی پنجره پشتی 

۳. گشودگی فکری ساعت بیست و پنجم (2002) 

۴. علاقه به یادگیری ذهن زیبا 

۵. وسعت دید جنگجوی صلح طلب 

۶. جرئت مسیر سبز 

۷. پشتکار شلاق 

۸. صداقت انجمن شاعران مرده 

۹. سر زندگی و اشتیاق بالا 

۱۰. عشق کازابلانکا 

۱۱. مهربانی بچه های آسمان 

۱۲. هوش اجتماعی من سام هستم 

۱۳. شهروندی و کارگروهی هتل رواندا 

۱۴. انصاف فعالان حق رای زنان 

۱۵. رهبری ماندلا راهی طولانی به سوی آزادی 

۱۶. بخشش و رحم راه رفتن مرد مرده 

۱۷. فروتنی و تواضع مصائب مسیح 

۱۸. احتیاط رانندگی برای خانم دیزی 

۱۹. خودگردانی دوازده سال بردگی 

۲۰. ستایش زیبایی و کمال آواتار 

۲۱. قدردانی زندگی شگفت انگیز آملی پولن 

۲۲. امید و خوش بینی ویل هانتینگ نابغه 

۲۳. شوخ طبعی و بازیگوشی آمادئوس 

۲۴. معنویت : سکوت 

منابع 

.1 روان درمانی مثبت رشید طیب و مارتین سلیگمن 

.2 فضایل و توانمندیهای شخصیت کریستفر پیترسون و مارتین سلیگمن 

.3 روانشناسی مثبت در سینما رایان نیمیک و دنی دینگ